خانـه تاریخی طـباطـبائی

خانـه تاریخی طـباطـبائی

این خانه در نزدیکی خانه تاریخی بروجردی و در جوار بقعه مبارکه امامزاده سلطان امیر احمد(ع)- که این بقعه نیز از آثار هنری قرن نهم و دهم می باشد- خانه باشکوهی وجود دارد و به خاطر اینکه سنگ بنای این خانه را شخصی به نام حاج سید جعفر طباطبائی نطنزی بنا نهاده است به خانه طباطبائی موسوم و مشهور گردیده است.این خانه در زمینی به مساحت 4730 متر مربع و در حدود سال 1250 قمری با مهارت و هنرمندی معمار معروف کاشانی استاد علی مریم احداث گردیده است.

این خانه مشتمل بر چهار صحن و حیاط می باشد که حیاط مرکزی متعلق به قسمت بیرونی و دو حیاط متعلق به اندرونی و یک حیاط متعلق به خدمه بوده است.

قسمت اندرونی خانه شامل اتاق پنج دری ساده در مرکز و دو حیاط در دو طرف آن و دارای سرداب هائی که بادگیرها هوا را در آن جریان می دهند

که این قسمت محل سکونت خانواده مرحوم طباطبائی بوده است. حیاط ضلع شمال غربی بزرگتر و تعداد اتاق های آن بیشتر می باشد و دارای سرسرای پذیرائی مجزائی است. در زیرقسمت اندرونی مخصوصا اتاق مرکزی، سرداب بزرگی قرار دارد که دارای مشخصات منحصر به فرد خود است و به علل مختلف از جمله: وجود بادگیر، سقف ضربی، نوع مصالح به کار رفته در بدنه، دو جداره بودن بدنه، وجود حوضی که قبلا در مرکز سرداب بوده، اختلاف ارتفاع با سطح کوچه حدود 8 تا 10 متر، نسیم خنکی که از سطح حوض حیاط مرکزی وارد زیرزمین می شود؛ همه این عوامل باعث شده تا به خصوص در فصل تابستان 15 تا 20 درجه اختلاف درمابین زیرزمین و بیرون آن مشاهده شود.
قسمت بیرونی شامل تالار بزرگ ( اتاق شاه نشین) در مرکز با نورگیرها و پنجره های مشبک رنگی و پنجره های کناری دو جداره که عمودی باز و بسته می شود.

این اتاق دارای تزئینات نقاشی و آئینه کاری و گچ بری های جالب از جمله پنجره های مشبک گچی است که همچون پارچه توری ظریفی به نظر می رسد. در دو طرف اتاق شاه نشین اتاق های گوشواره بنا شده است در جلوی اتاق شاه نشین، ایوانی با آئینه کاری و گچ بری های جالب دیده می شود.

در طرفین تالار بزرگ دو حیاط خلوت و نورگیر به صورت قرینه یکدیگر احداث شده است که دارای تابلوهای بدیع نقاشی می باشند و از نفایس آثار هنری این دیار به شمار می آیند. اسناد و قرائن نشان می دهد که هنرمند بزرگ و نقاشباشی دربار ناصر الدین شاه قاجار یعنی میرزا ابوالحسن غفاری کاشانی ملقب به صنیع الملک با مالک خانه دوستی نزدیک و مراوده خانوادگی داشته است لذا به احترام دوستی که با مرحوم طباطبائی داشته در اجرای گچ بری ها و ترسیم نقاشی های این خانه نظارت داشته است. و این مطلب ارزش و اعتبار تزئینات خانه طباطبائی را بسیار افزایش می دهد.

حیاط خدمه شامل اتاقهای خدمه، زیرزمین خدمه، آشپزخانه و اصطبل زمستانی و تابستانی می باشد که تعدادی از اتاق های خدمه از بین رفته است.

آب خانه از دو رشته قنات دولت آباد و نصر آباد تامین می گردیده است. خانه طباطبائی دارای 5 درب ورودی می باشد که ورودی اصلی به دو ورودی اندرونی و بیرونی در قسمت هشتی تقسیم می گردد. علت پیچ و خم های راهروهای ورودی جهت شکستن اختلاف ارتفاع و نداشتن دید مستقیم است.

لازم به توضیح است که خانه مسکونی و زادگاه شادروان «سپیده کاشانی» - شاعر بزرگ معاصر- نیز در مجاورت خانه تاریخی طباطبائی و در جنوب آن قرار دارد.

خـانه تاریخـی بروجـردی

این خانه در محل سلطان امیر احمد کاشان در خیابان علوی واقع است. این خانه توسط بازرگانی به نام حاج سید حسن نطنزی در حوالی سال 1275 قمری در دوره قاجاریه ساخته شده است. چون صاحب خانه مال التجاره از بروجرد وارد می کرده، لذا به حاج آقا حسن بروجردی مشهور شده و خانه ای هم که متعلق به وی بوده است به خانه بروجردی موسوم گردیده است.

معمار این خانه یکی از نوابغ معماری کاشان و از طراحان معروف ساختمان به نام استاد علی مریم بوده است که در ایجاد دو بنای تاریخی دیگر کاشان، یکی خانه تاریخی طباطبائی (در نزدیکی خانه بروجردی) و دیگری تیمچه امین الدوله (واقع در بازار) نقش داشته است.

این خانه شامل دو قسمت بیرونی و اندرونی است و محلی که فعلا در معرض دید عموم است قسمت بیرونی این خانه است.

در بدو ورود به خانه وارد هشتی ورودی خانه می شویم که درب ورود به قسمت اندرونی خانه هم در این هشتی قرار گرفته است، پس از آن از راهروی نسبتا طولانی و شیبدار گذشته و وارد حیاط می شویم، در کنار این راهرو ایوان شمالی خانه قرار دارد، در قسمت شمالی ایوان یکی پنج دری واقع است که محل پذیرائی مهمانان بوده و دو طرف آن دو اطاق بهار خواب قرار دارد که به علت نور مناسب و گرمای زیاد، بیشتر در زمستان مورد استفاده قرار می گرفته، دیوار بیرونی اطاقهای این ایوان و نیز داخل اطاق پنج دری با گچ بری های بسیار ظریف با طرح گل و مرغ زینت یافته است. در داخل حیاط یک حوض بزرگ و باغچه های وسیع دراطراف آن قراردارد. در قسمت شمال شرقی، مطبخ (آشپزخانه) قرار گرفته، در قسمت شرقی بنا اتاقها و ایوانهای سرپوشیده ای به چشم می خورد که درجلو ایوانها پله هائی جهت رفتن به سرداب ها (زیرزمینها) ساخته شده است، این سردابها در جبهه های مختلف بنا واقع است که به وسیله بادگیرهائی بلند هوای آنها تهویه وخنک شده و قابل استفاده در هوای گرم تابستان بوده است. در روبرو یعنی در قسمت جنوبی بنا، تالار سرپوشیده ای به چشم میخورد که بر پیشانی آن می توان هنرنمائی استادکارایرانی را نظاره گر بود، به طوری که منافذ مشبکی که جهت تهویه هوای تالار در این قسمت تعبیه گردیده با گچ بری جالب و دیدنی درآمیخته و دلربائی می کند.

 در بام تالار نیز نورگیرها و بادگیرهای فوق العاده جالب و منحصر به فرد خود نمائی می نماید که از نظر طرح و اجرا در زمره آثار بدیع معماری سنتی است.

تالار بزرگ سر پوشیده که محل برگزاری اعیاد و مراسم سوگواری بوده است شامل یک ایوان که دارای سقف بلندی است در جلو و یک قسمت شاه نشین در انتهای تالار که از قسمتهای دیگر مرتفع تر بوده و دارای تزئینات خاصی است و نیز تالارهائی در دو طبقه در جنبین آن دیده می شود. سقف تالار با طرح بسیار زیبائی گچ بری و مقرنس کاری و رنگ آمیزی گردیده است.

سقف ها و بدنه داخلی سرپوشیده و تالارهای جنبی آن با نقوش گل و مرغ و شکارگاه و حیوانات گچ بری و یا نقاشی و یا با خط خوش تابلوهایئ زیبا آفرینش شده است، به خصوص روی دیوارهای شاه نشین تصاویری از پادشاهان قاجار در تابلوهایی دیواری خودنمائی می کند. نقاشی های این بنا در شیوه های متنوع و با رنگ و روغن و آبرنگ و زیر نظر هنرمند نامدار نقاشی ایران در دوره قاجاریه مرحوم میرزا محمد خان غفاری کاشانی ملقب به «کمال الملک» ترسیم گردیده است و طرح های گچ بری این خانه نیز با نظارت این استاد بزرگ تهیه و به انجام رسیده است. با توجه به گچ بری های قسمتهای مختلف این خانه، به خصوص پنجره های مشبک گچی داخل اطاق بزرگ که ازکمال ظرافت به پارچه توری شباهت دارد به مرتبه ذوق و هنر این هنرمند ایرانی و دیگر استادکاران و معمار این خانه واقف می گردیم.